4.5 "Διαβάζοντας" κι άλλες βυζαντινές εικόνες

4.5 «Διαβάζοντας» κι άλλες βυζαντινές εικόνες

Α. Οι εικόνες μάς αποκαλύπτουν τον άγιο κόσμο του Θεού.

Β. Οι εικόνες της Βάπτισης, της Μεταμόρφωσης και της Ανάστασης, μέσα από τη βυζαντινή τεχνική τους, μας πληροφορούν για τη ζωή του Χριστού.

Γ. Όταν προσκυνούμε τις εικόνες είναι σαν να μιλάμε με τα ίδια τα πρόσωπα που εικονίζονται. Γι’ αυτό πρέπει να τους δείχνουμε ευλάβεια και σεβασμό.

Οι εικόνες είναι παράθυρα στον ουρανό

Ο κύριος Γιάννης παρακολουθούσε τα παιδιά να κοιτούν με ενδιαφέρον τις εικόνες γύρω τους. Η Ελεάνα και ο Θανάσης, μάλιστα, είχαν απορίες. Ο Θανάσης θυμήθηκε ότι, κάποιες φορές, είχε δει τη γιαγιά του να μιλά με τις εικόνες στο εικονοστάσι της! Τι το ιδιαίτερο έχουν άραγε οι εικόνες που το ξέρουν… μόνο οι μεγάλοι; Ο εικονογράφος δεν απάντησε κατευθείαν. «Γιατί νομίζετε υπάρχουν τα παράθυρα;». Άλλο και τούτο... «Για να μπαίνει φως σ’ ένα δωμάτιο και για να βλέπουμε έξω», απάντησε ο Γρηγόρης.

«Ακριβώς παιδιά μου! Όποιος δεν έχει παράθυρο αισθάνεται φυλακισμένος. Αναζητά το φως και λαχταρά να νιώσει τον καθαρό αέρα! Έτσι είναι και οι εικόνες. Θέλουμε να δούμε το Θεό, αλλά δεν μπορούμε. Μας επέτρεψε λοιπόν ο Θεός, να μαθαίνουμε μέσα από αυτές για τον Χριστό, την Παναγία και τους αγίους μας. Οι εικόνες είναι παράθυρα που, με τη βοήθεια της πίστης, μας ξεναγούν στον άγιο κόσμο του Θεού, στον ουρανό! Και πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν έχει καμιά σημασία, εάν κάποιος γνωρίζει γράμματα ή όχι. Ένας άγιος της Εκκλησίας μας, μάλιστα, ονόμασε τις εικόνες “βιβλία των αγραμμάτων”».

Η εικόνα της Βάπτισης

«Ελάτε τώρα να δούμε μαζί κάποιες εικόνες που μας δείχνουν, με ζωντανό τρόπο, διάφορα σημαντικά γεγονότα της ζωής του Χριστού. Στην εικόνα της Βάπτισης παρακολουθούμε το Ιωάννη τον Πρόδρομο να γέρνει με σεβασμό και ταπείνωση το σώμα του προς το Χριστό. Τη σκηνή παρακολουθούν με σεβασμό και έκπληξη άγγελοι, ενώ στο επάνω μέρος της εικόνας, εικονίζεται το Άγιο Πνεύμα, το οποίο κατεβαίνει με μορφή περιστεριού για να επιβεβαιώσει τα λόγια του Πατέρα ότι βαπτίζεται ο Υιός του ο αγαπητός. Μέσα στα νερά του Ιορδάνη εικονίζονται και κάποιοι άνθρωποι, για να φανεί έτσι ότι και η δική μας βάπτιση είναι κάτι ιερό και σημαντικό».

Η εικόνα της Μεταμόρφωσης

«Εμένα μ’ αρέσει κι αυτή η εικόνα που δείχνει τον ήλιο», είπε η Ειρήνη. «Και βέβαια μικρή μου», είπε ο κύριος Γιάννης. «Γιατί ο ήλιος αυτός είναι ο Χριστός! H εικόνα της Μεταμόρφωσης θέλει να μας πει ότι, όπως οι μαθητές του Χριστού τον είδαν μέσα στο διαφορετικό αυτό Φως, γιατί έλαμπε όπως ο Θεός, έτσι κι εμείς μπορούμε να αισθανθούμε κάποτε το Φως αυτό και να λάμψουμε όπως ο Χριστός, αρκεί να έχουμε πίστη και καθαρή καρδιά! Στην εικόνα υπάρχουν τρεις κορυφές, όπου στέκονται ο Ιησούς, ο Μωυσής και ο Ηλίας. Στους πρόποδες των κορυφών εικονίζονται οι τρεις μαθητές που αγαπούσε ιδιαίτερα ο Χριστός, ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης και όλοι μαζί παρακολουθούν με έκπληξη τη σκηνή».

Η εικόνα της Ανάστασης

«Η εικόνα που βλέπετε εδώ, είναι αντίγραφο της εικόνας της Ανάστασης που υπάρχει στη Μονή της Χώρας. Ο Χριστός εικονίζεται να πατά γερά και να αρπάζει τον Αδάμ και την Εύα σαν να τους “ξεριζώνει” από το σκοτεινό βασίλειο του Άδη. Έτσι, μας φανερώνει ότι, ενώ προηγουμένως όποιος πέθαινε πήγαινε στο βασίλειο του θανάτου, τώρα με την Ανάσταση του Χριστού δεν υπάρχει πλέον το βασίλειο αυτό! Η δύναμη του Χριστού φαίνεται από ένα τεράστιο φωτεινό περίγραμμα που τον περιβάλλει και το ονομάζουμε “Δόξα”, ενώ φορά λευκά ρούχα, όπως το φως. Αριστερά από το Χριστό βρίσκονται ο Πρόδρομος και οι προφήτες, Σολομώντας και Δαβίδ, ενώ δεξιά ο Άβελ. Αντίθετα, ο Άδης που νικήθηκε, βρίσκεται στα πόδια του Χριστού, μαύρος και δεμένος χειροπόδαρα».

Κουβεντιάζοντας με τους αγίους

Ο κύριος Γιάννης ολοκλήρωσε την περιήγησή μας, λέγοντας: «Η Εκκλησία μας παιδιά, μάς δίδαξε ότι όποιος προσκυνά τις εικόνες με πίστη, δείχνει σεβασμό στα ίδια τα πρόσωπα των αγίων. Όταν δηλαδή προσκυνούμε την εικόνα του Χριστού, της Παναγίας, του Αϊ-Δημήτρη, της Αγίας Μαρίνας, είναι σαν να μιλάμε με τον ίδιο το Χριστό, την ίδια την Παναγία, τους ίδιους τους αγίους. Εκείνοι ακούν τις προσευχές, τις ευχαριστίες, τις δοξολογίες και τις αιτήσεις μας και τις μεταφέρουν στον Θεό». Τα παιδιά είχαν αφαιρεθεί, ακούγοντας πράγματα καινούρια και τόσο όμορφα! Ο χρόνος, όμως, της επίσκεψης είχε ολοκληρωθεί. Ο κύριος Γιάννης κοίταξε με νόημα τον Θανάση. Τελικά, το να μιλάς με τις εικόνες δεν είναι προνόμιο μόνο των μεγάλων!

ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ

O λόγος της ύπαρξης των εικόνων είναι να υπηρετούν το Θεό, όσο και τους ανθρώπους. Η εικόνα είναι ένα παραθύρι μέσα από το οποίο ο Λαός του Θεού, η Εκκλησία, μπορεί να δει τη Βασιλεία (του Θεού) και για τούτο το λόγο κάθε γραμμή, κάθε χρώμα, κάθε χαρακτηριστικό της μορφής αποκτά ένα ιδιαίτερο νόημα.

(Ελισάβετ Θεοκρίτοφ, στο Michel Quenot, Η Εικόνα, Θέα της Βασιλείας του Θεού, σ. 79)

Τι περισσότερο χρειαζόμαστε ως φωτεινό παράδειγμα, ώστε να αποδειχθεί ότι οι εικόνες αποτελούν βιβλία για τους αγράμματους και ότι δεν παύουν χωρίς φωνή να μας κηρύττουν την τιμή των αγίων και έτσι να μας διδάσκουν αλλά και να αγιάζουν την όρασή μας; Δεν έχω οικονομική δυνατότητα για βιβλία, δεν έχω χρόνο για ανάγνωση. Μπαίνω στην Εκκλησία, το κοινό για όλους μας ιατρείο… και εκεί η εικόνα με τραβά να δω το άνθος της και σαν λιβάδι με ευχαριστεί στα μάτια και με τρόπο που δεν καταλαβαίνω, με αγιάζει.

(Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός, Λόγοι απολογητικοί προς τους διαβάλλοντας τας ιεράς εικόνας, Ι 47)