Όταν κοιτάς από ψηλά...

Όταν κοιτάς από ψηλά...

26 Ιουνίου 2014

4.4 Η ομορφιά και τα μυστικά μιας εικόνας




































4.4 Η ομορφιά και τα μυστικά μιας εικόνας
Α. Πολλές φορές βλέπουμε εικόνες στην τηλεόραση και στα έντυπα, με αρνητικά μηνύματα, που δεν μας ωφελούν.
Β. Οι εικόνες της Εκκλησίας μάς διδάσκουν με την ομορφιά τους, τη γαλήνη της ζωής κοντά στο Χριστό.
Γ. Σπουδαίοι τεχνίτες από την Κωνσταντινούπολη, την Ελλάδα, το Σινά και αλλού, αποτύπωσαν την ομορφιά του κόσμου του Θεού επάνω σε αυτές.
Υπάρχουν εικόνες που μας στέλνουν αρνητικά μηνύματα!
Ο Άλκης μπήκε σήμερα με φόρα στην τάξη. Με μια πολεμική κραυγή και κουνώντας με περίεργο τρόπο τα χέρια του, σαν να χτυπούσε έναν αόρατο εχθρό, όρμησε στο… θρανίο του! Ένας θόρυβος που θύμιζε γκρέμισμα ακούστηκε και ο Άλκης βρέθηκε… αγκαλιά με το αναποδογυρισμένο του θρανίο! Ο δάσκαλος, ακούγοντας την κοσμοχαλασιά μπήκε ανήσυχος στην τάξη. «Τι συνέβη εδώ;», ρώτησε. Η Χριστίνα τον πρόλαβε. «Να κύριε, εχθές είχε μια ταινία με πολεμικές τέχνες και νομίζω ότι ο Άλκης ξενύχτησε για να τη δει»!
Τα παιδιά και ο δάσκαλος στην αρχή γέλασαν με το αστείο θέαμα του Άλκη. Γρήγορα, όμως, ο δάσκαλος σοβάρεψε. «Εκτός του ότι μπορούσες να χτυπήσεις άσχημα Άλκη μου, δεν προσφέρεις τίποτα ιδιαίτερο στον εαυτό σου, ξενυχτώντας και παρακολουθώντας στην τηλεόραση τέτοιες εικόνες. Οι εικόνες αυτές μοιάζουν ελκυστικές, γεμάτες περιπέτεια. Όταν, όμως, τελειώνουν, δεν προσφέρουν κάτι που θα πλουτίσει τον νου και την ψυχή σου και απ’ ότι φαίνεται δεν σου είναι και ιδιαίτερα χρήσιμες! Ωστόσο, πρέπει να ετοιμαζόμαστε παιδιά, γιατί ο κύριος Γιάννης μας περιμένει»! Πράγματι, σε λίγο έπρεπε να ξεκινήσουν για την επίσκεψη στο εργαστήριο του εικονογράφου, που τόσα ωραία πράγματα τους είχε πει την προηγουμένη φορά! Τα παιδιά, με χαρούμενες φωνές, έτρεξαν να επιβιβαστούν στα λεωφορεία.
Οι εικόνες υπήρχαν από πολύ παλιά στην Εκκλησία
Όταν έφτασαν, ο κύριος Γιάννης τους περίμενε στην πόρτα του εργαστηρίου του. «Καλώς τα παιδιά μου», είπε. «Έχετε διάθεση να γνωρίσουμε σήμερα τις βυζαντινές εικόνες;» Όλα τα παιδιά φώναξαν «ναιαιαι!!» και η ξενάγηση άρχισε! «Πριν σας δείξω κάποιες από τις εικόνες που φτιάχνουμε στο εργαστήριό μας, θα πούμε δυο πράγματα για να καταλάβουμε τι το ιδιαίτερο έχουν και ποια είναι η σημασία τους. Εικόνες με ιερά πρόσωπα και παραστάσεις υπήρχαν από πολύ παλιά στην Εκκλησία μας. Και όταν αργότερα στο Βυζάντιο, τον καιρό της Εικονομαχίας, ο Αυτοκράτορας Λέων ο Γ’ θέλησε να τις εξαφανίσει, επειδή δεν καταλάβαινε τη σημασία τους, τότε όλοι, ιερείς και λαός, τις υπερασπίστηκαν, πολλοί από αυτούς, δίνοντας και τη ζωή τους ακόμη»!
Χαρακτηριστικά είδη της βυζαντινής τέχνης
«Από τότε», συνέχισε ο κύριος Γιάννης, «σπουδαίοι τεχνίτες από την Κωνσταντινούπολη, τη Μακεδονία, την Κρήτη, το Σινά και άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας ανέπτυξαν την τέχνη αυτή. Σήμερα, μάλιστα, ξεχωρίζουμε και ορισμένα είδη αυτής της τέχνης, όπως είναι η Μακεδονική, της περιόδου των Παλαιολόγων, της περιόδου των Κομνηνών και η Κρητική τέχνη, με χαρακτηριστικά της τις μορφές με τα σοβαρά και συγχρόνως γαλήνια πρόσωπα. Το βλέμμα τους είναι διαπεραστικό αλλά συγχρόνως παρηγορητικό, ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, οι ανθρώπινες μορφές ζωγραφίζονται μεγαλύτερες από το φυσικό περιβάλλον δίπλα τους»!
«Γιατί συμβαίνει αυτό κύριε Γιάννη;», ρώτησε η Ελβίρα. «Γιατί, παιδί μου, ο εικονογράφος θέλει να φανερώσει με αυτό τον τρόπο ότι, όταν ο άνθρωπος ζει κοντά στο Θεό, τότε ξεπερνά με τη δύναμή του κάθε εμπόδιο και γίνεται και ο ίδιος δυνατός. Η βυζαντινή εικόνα δεν είναι μια απλή ζωγραφιά, όπου όλα έχουν τις σωστές αναλογίες. Σκοπός της είναι να διδάξει κάτι βαθύτερο, πόσο δηλαδή πιο όμορφος μπορεί να γίνει ο άνθρωπος όταν κάνει το θέλημα του Χριστού. Είναι οι μόνες εικόνες που προσφέρουν πρότυπα ζωής και αληθινή γαλήνη στην ψυχή του ανθρώπου»!
Ένα παράδειγμα: η εικόνα της Γέννησης του Μεγάλου Μετεώρου
«Για δείτε αυτή την εικόνα», παρατήρησε ο κύριος Γιάννης. «Δείχνει τη Γέννηση του Χριστού και βρίσκεται στο Μεγάλο Μετέωρο, ένα από τα μοναστήρια των Μετεώρων. Ο αγιογράφος εδώ δεν ενδιαφέρεται να “φωτογραφήσει” τη Γέννηση, αλλά να δείξει το συμβολισμό της. Έτσι, βλέπετε ότι οι μορφές είναι άλλοτε μικρότερες, όπως οι Μάγοι και άλλοτε μεγαλύτερες, όπως η Παναγία. Επίσης, η σπηλιά όπου γεννήθηκε ο Χριστός παρουσιάζεται σαν βράχος που μοιάζει να κατευθύνεται στον ουρανό. Στο κέντρο του βρίσκεται λίγο βοσκός δέχεται από τον άγγελο το χαρμόσυνο μήνυμα της Γέννησης, ενώ ένας άλλος παίζει φλογέρα όρθιος, υμνώντας τον Θεό. Αριστερά από την κορυφή ένας όμιλος αγγέλων δοξολογεί το Θεό για τη Γέννηση του Χριστού. Μια μαία ελέγχει τη θερμοκρασία του νερού, έχοντας στην αγκαλιά της το Χριστό. Ένας βοσκός δέχεται από τον άγγελο το χαρμόσυνο μήνυμα της Γέννησης, ενώ ένας άλλος παίζει φλογέρα όρθιος, υμνώντας τον Θεό. Αριστερά από την κορυφή ένας όμιλος αγγέλων δοξολογεί το Θεό για τη γέννηση του Χριστού. Στην ίδια πλευρά, οι τρεις μάγοι έρχονται να προσκυνήσουν το μικρό Χριστό, ατενίζοντας το άστρο που τους οδηγεί. Οι διαφορετικές ηλικίες τους φανερώνουν ότι ο Χριστός ήλθε στον κόσμο για όλους τους ανθρώπους». Τα παιδιά συνέχιζαν να θαυμάζουν την ομορφιά της εικόνας. Η φωνή του δασκάλου τους ακούστηκε από το βάθος της αίθουσας: «Παιδιά, ελάτε, για να προλάβουμε να δούμε κι άλλες εικόνες!».
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ
Είδα πολλές φορές ζωγραφισμένη σε εικόνα τη σκηνή που ο Αβραάμ οδηγεί τον γιο του Ισαάκ στη θυσία και πάντοτε δάκρυζα, γιατί με τόσο παραστατικό τρόπο η τέχνη με οδήγησε να καταλάβω τι συνέβη.
(Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, Περί θεότητας Υιού και Πνεύματος και εις τον Αβραάμ)
Εμπρός λοιπόν, λαμπροί των αθλητικών κατορθωμάτων ζωγράφοι. Εξυψώστε με την τέχνη σας την εικόνα του μάρτυρα που εγώ περιέγραψα με τα λόγια μου. Με τη δική σας σοφία δώστε λάμψη με χρώματα στον αθλητή που εγώ παρουσίασα με θολό τρόπο. Υποχωρώ νικημένος από την εικόνα σας, που περιγράφει τα κατορθώματα του μάρτυρα. Χαίρομαι όμως γιατί σήμερα θα νικηθώ από τη δύναμή σας!
(Βασιλείου του Μεγάλου, Εις τον μάρτυρα Βαρλαάμ)
Η εικόνα επινοήθηκε για να μας φανερώσει, να μας δημοσιεύσει αυτά που είναι κρυμμένα για μας και να μας οδηγήσει να τα γνωρίσουμε.
(Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, Λόγοι απολογητικοί προς τους διαβάλλοντας τας ιεράς εικόνας, ΙΙΙ 18)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου