4.3 Αγία Σοφία: Ένα θαύμα τέχνης

4.3 Αγία Σοφία: Ένα θαύμα τέχνης

Α. Ο ναός της Αγίας Σοφίας ανοικοδομείται από τον Ιουστινιανό με τα ακριβότερα υλικά απ’ όλο τον κόσμο και γίνεται το κέντρο της χριστιανικής οικουμένης.

Β. Ο εκπληκτικός τρούλος λούζει με φως το ναό. Κάτω από αυτόν ενώνονται οι προσευχές των χριστιανών όλης της αυτοκρατορίας.

Γ. Παρ’ όλες τις φυσικές και ανθρώπινες καταστροφές, η Αγία Σοφία στέκει ακόμη επιβλητική και μεγαλοπρεπής.

Επιστρέφοντας από τις διακοπές του Πάσχα, η Ειρήνη, έφερε στην τάξη ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από την επίσκεψή της στην Κωνσταντινούπολη. Τα παιδιά τις κοίταζαν, ακούγοντας τις εντυπώσεις της. Ένα επιφώνημα θαυμασμού βγήκε απ’ τα χείλη τους, όταν αντίκρισαν την Εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Οι ερωτήσεις έπεσαν βροχή στην Ειρήνη: «Πόσο μεγάλη είναι;», «Τι είδες μέσα;». Η Ειρήνη εξήγησε στα παιδιά, πως ο ναός είναι αφιερωμένος στη Σοφία του Θεού και είναι το σημαντικότερο αρχιτεκτονικό κτίσμα στην Κωνσταντινούπολη. «Από το 537 μέχρι το 1453, η Αγία Σοφία ήταν το κέντρο τής Ορθοδοξίας», συμπλήρωσε η δασκάλα. «Εκεί ο λαός γιόρταζε τους θριάμβους και τις νίκες του, έστεφε τους αυτοκράτορές του, μα θρηνούσε και τις συμφορές του».

Το ιστορικό της ανέγερσης – Τα εγκαίνια του ναού

Όταν ο Ιουστινιανός αποφάσισε να ανοικοδομήσει το ναό της Αγίας Σοφίας, ανέθεσε το μεγάλο αυτό έργο στους καλύτερους αρχιτέκτονες της ελληνικής Ανατολής, τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον Ισίδωρο από τη Μίλητο. Οι αρχιτέκτονες κατέληξαν σ’ ένα σχέδιο, που συνδύαζε το μεγαλείο και τη λιτότητα, την ομορφιά και τη σταθερότητα. Δέκα χιλιάδες τεχνίτες κι εργάτες άρχισαν να δουλεύουν ακατάπαυστα. Ο Ιουστινιανός είχε ζητήσει τα πιο σπάνια υλικά απ’ όλη την αυτοκρατορία, ενώ ειδικά για την κατασκευή του τεράστιου τρούλου, χρησιμοποιήθηκαν πολύ ελαφρά τούβλα από τη Ρόδο. Τα θαυμάσια ψηφιδωτά του ναού, ο επιβλητικός άμβωνας, ο θρόνος του Πατριάρχη, όλα θα ήταν στολισμένα με πολύτιμες πέτρες, χρυσό και ασήμι, ενώ η Αγία τράπεζα θα ντυνόταν με χρυσό! Όλα αυτά, θα έδιναν στην Αγία Σοφία το κάλλος που της άξιζε. Ο Ιουστινιανός ενδιαφερόταν τόσο πολύ για το έργο, ώστε βρισκόταν κάθε μέρα κοντά στους τεχνίτες, ενισχύοντας με πολλά δώρα και χρήματα τη σκληρή εργασία τους. Ο ναός ολοκληρώθηκε τελικά σε λιγότερο από έξι χρόνια. Τα εγκαίνια έγιναν με μεγαλοπρέπεια από τον Πατριάρχη Επιφάνιο στις 27 Δεκεμβρίου του 537 μ.Χ. Ο Ιουστινιανός, μάλιστα, συγκρίνοντας τον ναό της Αγίας Σοφίας με τον ξακουστό ναό του Σολομώντα , σήκωσε τα χέρια του και είπε: «Μεγάλη η δόξα του Κυρίου και Θεού μας, που με αξίωσε να φτιάξω αυτό το έργο. Ω Σολομώντα! σε νίκησα».

Ο μεγαλοπρεπής τρούλος

Ο τύπος του ναού της Αγίας Σοφίας είναι βασιλική με τρούλο και χωρίζεται σε τρία κλίτη. Στο μεσαίο κλίτος, τέσσερις πελώριοι πεσσοί στηρίζουν τέσσερα μεγάλα τόξα. Επάνω τους στηρίζεται ο μεγαλοπρεπής τρούλος, ενώ μέσα από τα 40 παράθυρα της βάσης του, το φως σκορπίζεται άπλετο στο εσωτερικό του ναού. Δραστηριότητα

Πρόσωπα και γεγονότα που συνδέθηκαν με την ιστορία του ναού –
Οι σημερινές προσπάθειες αποκατάστασής του

Το πέρασμα του χρόνου, καθώς και οι συχνοί σεισμοί στην περιοχή, προκαλούσαν ζημιές στο ναό, μα οι διάδοχοι του Ιουστινιανού φρόντιζαν συνεχώς να συντηρούν την Αγία Σοφία με τον καλύτερο τρόπο. Το 1204, όμως, όταν οι Φράγκοι κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη, προκάλεσαν στο ναό μεγάλες καταστροφές. Από το 1453, που η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1934 με απόφαση του τουρκικού υπουργικού συμβουλίου, ο ναός μετατράπηκε σε μουσείο. Στις ημέρες μας έχει εκδηλωθεί διεθνές ενδιαφέρον και έχουν αρχίσει οι εργασίες για τη συντήρηση και αποκατάσταση του ναού, ώστε να αναδειχθούν οι ανεκτίμητοι θησαυροί του.

Η Αγία Σοφία είναι το σύμβολο του Χριστιανισμού και φιλοξενεί τις προσευχές, τις ευχαριστίες και τα αιτήματα των χιλιάδων προσκυνητών της απ' όλο τον κόσμο. Παραμένει μέχρι και σήμερα το μεγαλύτερο σε σημασία μνημείο του ορθόδοξου χριστιανικού πολιτισμό.

ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ

Ήξερες ότι...

– Η επιφάνεια της Αγίας Σοφίας μαζί με τον νάρθηκα είναι 7.570 τμ., η τέταρτη σε μέγεθος στον κόσμο.

– Ο μεγαλοπρεπής τρούλος της έχει 55,6 μέτρα ύψος και διάμετρο 32μ....

– Ξοδεύτηκαν 6.200 κιλά χρυσού για όλο το οικοδόμημα.

– Ο ναός του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη χρειάστηκε 150 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ η Αγία Σοφία 5 χρόνια και 11 μήνες..

– Ο ασβέστης ζυμωνόταν με λάδι αντί για νερό, ώστε το κτίσμα να γίνει πιο ανθεκτικό και η βροχή και η υγρασία να μην περνούν στο εσωτερικό του.

– Η πίεση που ασκούν οι πεσσοί, οι θόλοι, οι τοίχοι κ.λπ. επάνω στο βράχο όπου ο ναός είναι θεμελιωμένος, είναι ίση με 105 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο!

– Οι οπλές του αλόγου του Μωάμεθ έχουν αφήσει τα σημάδια τους στις κολώνες του ναού, διότι το άλογο πατούσε στα πτώματα των χριστιανών που κατέφυγαν στην Αγία Σοφία για να γλιτώσουν από τη σφαγή του 1453.

– Απέναντι από την Αγία Σοφία υπάρχει το «μπλε τζαμί» του σουλτάνου Αχμέτ του Α’, που φιλοδοξία του ήταν να ξεπεράσει σε μεγαλείο την Αγία Σοφία. Ο ίδιος, ωστόσο, παραδέχτηκε ότι δεν τα κατάφερε.

«O θρήνος της Πόλης»

Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κι η Αγιά Σοφιά, το Μέγα Μοναστήρι.
Με τετρακόσια σήμαντρα κι εξήντα δυο καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Nά μπουνε στο Xερουβικό και νά βγει ο Bασιλέας.
Περιστερά κατέβηκεν από τα μεσουράνια.
– «Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ’ Άγια!
Παπάδες πάρτε τα ιερά κι εσείς κεριά σβηστείτε,
γιατ’ είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει».
(Δημοτικό τραγούδι, του ροδίτη λόγιου Εμμανουήλ Γεωργιλλά ή Λιμενίτη, γραμμένο δύο η τρία χρόνια μετά την άλωση της Πόλης)