Όταν κοιτάς από ψηλά...
4.2 Πώς είναι
κτισμένη και διακοσμημένη μια Εκκλησία
Α. Οι
Εκκλησίες κατασκευάζονταν από παλιά με βάση συγκεκριμένους αρχιτεκτονικούς
κανόνες και διακοσμητικούς τύπους.
Β. Η
Εκκλησία είναι ο χώρος, όπου λατρεύουμε το Θεό και τελούμε τα ιερά μυστήρια.
Μια επίσκεψη
λίγο διαφορετική
Σήμερα η τάξη μας οργάνωσε μια επίσκεψη σε μια
Εκκλησία στο κέντρο της Αθήνας, με σκοπό να συζητήσουμε για τα ιστορικά,
αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία της.
Πώς είναι
χτισμένη μια Εκκλησία
«O ναός παιδιά», είπε ο κύριός μας, «είναι ο χώρος,
όπου ο άνθρωπος λατρεύει το Θεό. Εδώ συγκεντρώνονται οι πιστοί και τελούν τη
Θεία Λειτουργία και τα Μυστήρια της Εκκλησίας. Είναι το κέντρο της ενορίας,
συνδεδεμένο με όλες τις φάσεις της ζωής του ανθρώπου, από τη γέννηση μέχρι και
τον θάνατό του. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, οι πιστοί μαζεύονταν σε σπίτια
και τελούσαν εκεί τη Θεία Ευχαριστία. Αργότερα, την εποχή των διωγμών,
μαζεύονταν σε κατακόμβες όπου τιμούσαν τη μνήμη των μαρτύρων. Με την επικράτηση
του χριστιανισμού, οι τεχνίτες χρησιμοποίησαν υλικά από ερειπωμένους αρχαίους
ναούς και έχτισαν τις πρωτοχριστιανικές βασιλικές, μεγάλα ορθογώνια κτίρια με
σκεπή από κεραμίδια. Οι βυζαντινοί αρχιτέκτονες έχτιζαν τους ναούς σε σχήμα
σταυρού, ενώ στην οροφή κατασκεύαζαν μεγάλο τρούλο, που στηριζόταν σε τέσσερις
κολώνες και συμβόλιζε τον ουρανό. Εκεί αγιογραφούσαν και την εικόνα του
Παντοκράτορα Χριστού».
Το εσωτερικό
μιας Εκκλησίας
«Απέναντί μας», συνέχισε ο δάσκαλος, «είναι το τέμπλο,
ένα ξυλόγλυπτο ή μαρμάρινο εικονοστάσι, που χωρίζει τον κυρίως ναό από τον χώρο
του Ιερού. Αριστερά από την Ωραία Πύλη βρίσκεται πρώτα η εικόνα της Παναγίας
και δίπλα της εικονίζεται το πρόσωπο, στο οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Δεξιά
από την Ωραία Πύλη εικονίζονται ο Χριστός και δίπλα του ο Ιωάννης ο Πρόδρομος.
Επάνω από αυτήν, σε κάποιους ναούς, εικονίζεται η παράσταση του Μυστικού
Δείπνου, μαζί με τις εικόνες του Δωδεκάορτου. Στις πλαϊνές πόρτες του τέμπλου,
οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ στέκονται φύλακες του ιερού χώρου, ενώ στην
κορυφή του είναι τοποθετημένος ένας μεγάλος σταυρός. Το Ιερό βήμα είναι η
είσοδος στα Άγια των Αγίων, το ιερότερο μέρος του ναού. Έξω από αυτό, αριστερά
και δεξιά, βρίσκονται τα ψαλτήρια, όπου ψάλλουν οι ψάλτες του ναού. Τα βιβλία
τους στηρίζονται στο αναλόγιο. Ο άμβωνας βρίσκεται εμπρός από το αριστερό
ψαλτήρι και συνήθως έχει μια μικρή σκάλα, απ’ όπου ο ιερέας ανεβαίνει και από
εκεί διαβάζει το Ευαγγέλιο. Απέναντι από τον άμβωνα βρίσκεται ο θρόνος του
επισκόπου». «Καθετί που βρίσκεται στον ναό παιδιά», συνέχισε ο δάσκαλος, «έχει
σημασία και συμβολίζει κάτι από τη ζωή της Εκκλησίας: τα φυτά και τα λουλούδια
που είναι ζωγραφισμένα ή σκαλισμένα σε ξύλο συμβολίζουν τον παράδεισο, η άγκυρα
την ελπίδα που πρέπει να έχουμε στη ζωή μας, το καράβι την Εκκλησία που έχει
για καπετάνιο το Χριστό και το αρνί τον ίδιο το Χριστό που θυσιάστηκε για να
σώσει τον άνθρωπο από το κακό. Ο ναός είναι το σύμβολο του καινούργιου κόσμου
που ο Χριστός χάρισε στους ανθρώπους».
ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ
Η Καπνικαρέα, σύμβολο μιας άλλης εποχής στην
καρδιά της πόλης, τόπος συνάντησης και ξεκούρασης για τους περαστικούς, χώρος
συγκέντρωσης και προσευχής για τους πιστούς, σημείο προσέλευσης επισκεπτών,
μάρτυρας της ανάπτυξης και των αλλαγών της μεγαλούπολης, αγαπημένη Εκκλησία
παλαιότερων και νεότερων, αδιάφορη για άλλους, είναι εκεί, στο κέντρο, μέσα
στον περίπατό σου, για να αναπτύξεις τη δική σου σχέση μαζί της.
(Καπνικαρέα,
ένα μνημείο στο κέντρο της αγοράς, Περιήγηση, Έκδοση YΠ.ΠΟ, Δ/νση Βυζαντινών
και Μεταβυζαντινών μνημείων, Αθήνα 2003, σελ. 29)
Οι Εκκλησίες αποτελούν τα μοναδικά σωζόμενα
ίχνη πάνω στα οποία θα βαδίσουμε για να ανακαλύψουμε την πόλη των μέσων
βυζαντινών χρόνων… Oι Εκκλησίες, που χάρη στο θρησκευτικό χαρακτήρα τους και
στην επιμελημένη αρχιτεκτονική μορφή τους έχουν αντέξει στο φθοροποιό πέρασμα
του χρόνου, …συνιστούν τα μοναδικά αρχιτεκτονικά ορόσημα της βυζαντινής πόλης.
Πίσω από αυτές θα αναζητήσουμε μια ενορία, μια γειτονιά, ένα μοναστήρι ή απλώς
μια εύπορη αθηναϊκή οικογένεια, βαθιά θρησκευόμενη.
(Στα
ίχνη της Βυζαντινής Αθήνας, δύο περίπατοι στην πόλη,
Έκδοση
YΠ.ΠΟ, Δ/νση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων, Αθήνα 2001, σελ. 2)
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου